Een documentaire over echtscheiding, Frank Onnen, Utrecht (Het Spectrum) 1978, ISBN 90 274 58987.

De topjournalist Frank Onnen was ruim dertig jaar lang correspondent in Parijs voor de Tijd, de KRO en een aantal culturele bladen.

Van zijn gruwelijke echtscheiding heeft hij een dagboek bijgehouden en dat legde hij voor aan zijn uitgever en dat legde hij voor aan zijn uitgever. Die wilde het wel uitbrengen, maar alleen als het van voor en achter zou worden gecamoufleerd door een omvangrijk historisch overzicht. Dus stroopte die journalist zijn mouwen op en bouwde hij zijn dagboek uit tot een boek in drie delen:

1. De geschiedenis van huwelijk en gezin door de eeuwen heen, 2. Het dagboek van een vader (1972-'77) en 3. Het echtscheidingsgebeuren van onze tijd ("De radiografie van een vadermoord").

Deel 1 is best interessant (en op onderdelen aanvechtbaar) maar het interessantste is dat het nooit geschreven zou zijn als grote uitgeverijen gewoon de moed zouden hebben om een volkomen waar gebeurd echtscheidingsverhaal waarin een vader gedumpt wordt, aan het lezende publiek voor te leggen.

"Dus jij wilt die misstand te lijf gaan?", vraagt iemand de schrijver spottend, "Wel eens van Don Quichote gehoord?". "Ja", is het strijdlustige antwoord, "en ook van Zola en van Beecher-Stowe en van Solzjenitsyn".

"Ik ben je vrouw niet langer", verklaarde Anne op een dag bijna plechtig en sindsdien sliepen de echtgenoten - ouders van drie kin-deren apart. Een tijdje later zegt Anne, die altijd buitenshuis heeft gewerkt, ook haar baan op: "Ik wil dat je me iedere maand een salaris uitbetaalt. Daarop heb ik recht voor al het werk dat ik hier in huis voor jou en de kinderen verzet."

Floris antwoordt dat er dan eerst maar gescheiden moet worden. Van dan af zwijgt Anne hem dood en bewerkt zij de kinderen. , s Nachts slaapt zij in de kamer van Erwin (15) op een matras naast diens bed. Een tijdje later gaat Erwin op straat pamfletten uitdelen over de noodzaak van een vroege seksuele inwijding. De sfeer in huis raakt met zoveel haat bezwangerd dat men "als in een met gas geladen mijnschacht loopt". "Wat wil je dan?" herhaalt Floris op een avond net zolang totdat zijn vrouw eindelijk haar stil-zwijgen verbreekt: "Wat ik wil? Dat jij de moord steekt, smeerlap!" .

De volgende avond vraagt Floris rechtuit aan zijn twee oudste zoontjes of zij vinden dat hij er eigenlijk nog wel bijhoort. Er valt een benauwde stilte. Dan barst Manuel (12) plotseling in een radeloos snikken uit. Floris drukt het jongetje in zijn armen en kan ook zijn eigen tranen niet meer bedwingen. Anne had hem altijd al voorgehouden dat hij veel te sentimenteel was.

F. en A. besluiten te gaan scheiden maar willen hun aanvraag, hoewel zij in Parijs wonen, in Nederland laten behandelen omdat alles daar onder één eenheidsnoemer - duurzame ontwrichting - valt terwijl het er in Frankrijk vaak om gaat te bewijzen dat de ander je bedrogen heeft.

En die vuile was willen zij niet buitenhangen. Vuile was, zegt u dat wel want Anne (38) was er vier jaar eerder plotseling stiekem vandoor gegaan met de drie zoontjes van toen 11, 8, en 3 jaar plus een Nederlandse leerling-journalist (19) die in Parijs bij hen inwoonde. Na verbeten speuren had Floris hun Nederlandse verblijfplaats ontdekt waarop de jongens van elf en acht meteen weer naar hem overliepen. terwijl de kleuter van drie door moeder en minnaar ijlings in een politiebureau werd ondergebracht. "le hebben mijn kind gekidnapt", kwam de vader zich daar beklagen. "Onzin", antwoordde een agent vlot, "Ik weet er alles van. Een moeder kan haar eigen kind niet kidnappen!" .

Die agent moet dus in de bijscholing maar daar kon Floris niet op wachten en zo was hij nog diezelfde nacht met de twee oudste kinderen naar hun woning in Parijs teruggereden. En een paar weken later opnieuw, nu samen met een kennis, naar Nederland teruggekomen om er in een stormachtige nacht het jongste zoontje uit zijn bedje te halen terwijl de kennis metterdaad de aftocht dekte. Waarna de rechter in kort geding had beslist dat de kinderen bij hun vader in de vertrouwde gezinswoning in Parijs mochten blijven. Waarop Anne haar man had aangeklaagd wegens geweldpleging en deze bij een volgend bezoek aan Nederland' s nachts van zijn bed was gelicht en een paar dagen in gijzeling gehouden. Ook had zij het jong-ste zoontje voor een tweede keer uit Parijs meegenomen WÇlarna de rechter het nog eens aan de vader had toegewezen, vooral omdat de toekomstige stiefvader (19) al te jong werd geacht. Op aandringen van de advocaten was het kind toen ook inderdaad weer aan de vader overgedragen.

Een half jaar wapenstilstand. Toen was Anne uit Nederland bij haar man in Parijs teruggekomen. Met de jonge minnaar was het uit. Weliswaar was zij van hem in verwachting maar dat was geen punt: het kind kon gebo-ren en voor adoptie afgestaan worden; Het echtscheidingsproces werd ingetrokken en het huwelijk hervat.

Twee keer tevergeefs geprobeerd er met de kinderen vandoor te gaan... Een goed voor-bereide derde keer is dan tenslotte scheepsrecht.

Zo werd er dus een paar jaar later opnieuw in Nederland echtscheiding aangevraagd. Bewust niet in dat ouderwetse Frankrijk waar huwelijksbedrog zo openlijk in het echtscheidingsvonnis kan komen te staan. Niets voor moderne mensen, vond ook Floris.

Op de zitting in Amsterdam vraagt Floris wel dat Anne die bijna altijd buitenshuis gewerkt heeft, dat nu ook zal blijven doen. Ook ver-telt hij dat hij de kinderen, toen Anne zo lang weg was, zelf verzorgd heeft wat kon omdat hij ook zijn meeste werk thuis doet. En toen Anne.later weer terug was, liet zij de kinderen veel te veel hun gang- gaan: .de oudste zoon (15) blijft zelfs hele nachten weg. De kinderen hebben veel aandacht nodig, de moeder geeft die niet.

Maar advocaten strategie wil dat er eerst over het geld van de vader wordt gepraat zodat die bij de rechter als (financieel) krachtig en de moeder in contrast als hulpbehoevend kan worden afgeschilderd. In een vooroverleg slingert Annes advocaat een overzicht van Floris' vermogen op tafel en zegt (het is 1972) dat hij 1400 gulden per maand alimentatie voor zijn cliënte plus 250 gulden per kind zal gaan eisen. "Kom", zegt hij brutaal, "U wilt uw kinderen toch niet tekort doen? Hun mag het toch zeker' aan niets ontbreken?" Als Floris een vuil antwoord wil geven, neemt zijn eigen ad:6caat hem gauw apart. "Ik dacht dat je een advo-caat had om verdedigd te worden", werpt Floris nog tegen maar de raadsman zegt "dat men verdedigen moet wat verdedigd kan worden maar dat men soms ook wat ballast moet kunnen offeren". Anne verklaart openlijk dat zij helemaal niet in de ver-trouwde gezinswoning wil blijven, maar bij de voorlopige voorziening (waarvan de rechter beweert dat zij alleen voor de duur van het proces geldt, wat inhoudelijk niet waar is) krijgt zij toch alles wat haar advocaat vroeg: hoge alimentatie ook voor zich-zelf en de zorg over de kinderen.

Meteen trekt zij met de 'kinderen naar een ander appartement en doet zij het jongetje van zeven ook op een andere school, waar Floris het niet eens mag opzoeken. "Ik denk niet dat de moeder dat goed zou vinden", zegt de onderwijzeres, "ik zou haar dan eerst om toestemming moeten vragen". En de zoon van 12 gaat er als een haas vandoor' steeds' als hij zijn vader ziet. "De Amerikaanse psycholoog Gordon Allport heeft geschreven dat het moeilijker is een vooroordeel of een verdachtmaking te ontzenuwen dan een atoom te splitsen'. En ook ik heb nu ondervonden hoe gemakkelijk het is mensen, inclusief je eigen kinderen, allerlei waandenkbeelden, insinuaties en ook heel tastbare angsten in te pompen. Daar sta je dan als vader met je goede gedrag. Je eigen kinderen slaan nog voor je op de vlucht".

Natuurlijk wordt ook Floris' bezoekrecht verpest. Een deurwaarder legt het gebeuren officieel vast: "De verzoeker belt aan. De deur wordt half opengedaan door een kind maar de moeder snelt toe om de deur weer hard voor onze neus dicht te slaan. Wij horen binnen een stem: de moeder verwijt de zoon dat hij zonder haar toestemming de deur opengedaan heeft". Bij een volgend bezoek: "Ik heb gezien hoe mijnheer zijn zoon (15) achterna ging omdat hij hem wilde spreken. Ik weet dat de zoon al een tijd niet meer naar school gaat en ik veronderstel dat zijn vader hem wilde overreden om zijn lessen te hervatten. Verscheidene keren diende de zoon zijn vader hevige stompen op beide armen toe. Steeds harder roste hij hem af. Hij gaf een zware stomp in de maag en ik zag hoe mijnheer tekenen van hevige pijn vertoonde. Op dat moment besloot mevrouw die deze' geweldpleging onbewogen had' gadegeslagen, de straat over te steken en haar zoon tot kalmte te brengen."

Brieven of kaartjes naar de kinderen worden "retour naar afzender" gezonden. Kort daarna trekt Anne met de drie in Frankrijk geboren en getogen jongens (inmiddels 15, 12 en 7 jaar) naar Nederland. In een volgend proces eist zij dat Floris ook uit de ouderlijke macht wordt ontzet. 'Van achter iedere boom vrezen de kinderen die man weer op te zullen zien duiken', port haar advocaat de bangmakerij op. Er is al een gesprek met de Kinderbescherming geweest: 'de oudste twee kinderen hebben tot uitdrukking gebracht dat de vader het niet goed kan hebben dat zij bij moeder zijn en daarom aan hen blijft trekken, hetgeen maar onrust veroorzaakt. Zij weren dan ook elk contact met de vader af'. "De vraag aan de moeder waarom zij de vader niet gewoon in staat stelt met de kinderen om te gaan, hoeft blijkbaar niet gesteld te worden. De Kinderbescherming had de rechter zoals gewoonlijk op diens onuitgesproken wenken bediend."

Maar Floris blijft hardnekkig. Op zijn ver-zoek schrijven twaalf vrienden van het nog steeds getrouwde stel Anne elk een persoonlijke brief met een klemmend beroep de kinderen niet van hun vader weg te houden. Een oude violist schrijft: "Wil je Floris, die zo gek op zijn kinderen is, op deze wijze treffen? Liefde tussen een moeder, maar ook tussen een vader en zijn kinderen is een hei-lig goed. Al zal je nimmer meer van hem kunnen houden, je mag zijn kinderen niet bij hem weg houden. Die straf is te vreselijk. Toe Anne, neem de innige wens van een bijna 80-jarige aan en bezorg Floris niet die pijnlijke verwonding. Ik weet dat hij zich hecht aan allen die hem lief zijn, vooral aan zijn kinderen heeft hij zich gehecht. Laat mij in ieder geval wat van je horen en vooral wees vrouw, moeder en mens. Luister naar een oudere man die jullie zo graag gelukkig had gezien." Een half jaar later brengt de Kinderbescherming - die kopieën van de genoemde twaalf brieven had ontvangen - definitief verslag uit: "Vader is een opgewonden standje. De vrouw heeft het in Parijs moeilijk gehad in een, appartement dat een zootje was en waarin zelfs een blind paard geen schade kon doen". Geen bezoekrecht. Ondertussen loopt Floris stad en land af om uit te vinden waar zijn kinderen nu weer wonen en op school gaan. Na maanden vindt hij ze in Haarlem. Gelukkig voelt onderwijzer K. van de Steinerschool helemaal met hem mee: "Kinderen langs die weg van hun vader scheiden, dat druist helemaal in tegen onze antroposofische principes. Wij zijn juist voor volledige vrijheid, voor harmonie". Volgt een hartelijk weerzien tussen Floris en zijn jongste zoontje. Een paar dagen later belt Floris de onderwijzer nog eens op. Maar die is dan totaal omgeslagen: "In Godsnaam, doet u dit nooit meer. Ik heb de allergrootste heisa gehad, Toen u uw hielen nog maar net had gelicht, waren er al twee politieagenten bij de school. Zij hebben Sandor samen naar huis gebracht en u kunt zich voorstellen hoe dat kind over zijn zenuwen was." Annes advocaat, mr. F.R. uit Amsterdam, ruikt ook weer bloed en schrijft zijn confrater: "cliënte bericht mij dat uw cliënt zich reeds tot tweemaal toe heeft gewend tot de school die door Sandor wordt bezocht. Ik wil erop wijzen dat uw cliënt niet het recht heeft. buiten de Raad voor de Kinderbescherming of de raadslieden om contact met zijn kinderen te zoeken. Wanneer hij zich nog eenmaal op deze wijze tracht te wen-den tot een der kinderen, zal mijn cliënte genoodzaakt zijn uit veiligheidsoverwegingen de politie in te schakelen."

Veiligheidsoverwegingen... omdat een vader op een normale manier en via een leerkracht eindelijk weer eens een half uur-~ e met zijn eigen zoontje gesproken heeft... Mr. F.R. een maand later: "Contact met Sandor is niet volslagen onmogelijk maar wordt cliënte uitdrukkelijk afgeraden door de Raad voor de Kinderbescherming". Floris vraagt zich af hoe dat nu weer kan: "Of Anne en haar raadsman zuigen dit uit hun duim of de Kinderbescherming zou met wortel en tak moeten worden uitgeroeid". De volgende hulpverlener is de katholieke sociale werker l. die Floris al meteen de mantel uitveegt omdat hij het bestaan heeft... zijn echtscheidingsverhaal in de krant te laten zetten. l. heeft daartegen geprotesteerd bij de hoofdredacteur en Anne zelfs bij de Raad voor de Journalistiek. Toen alles toch verpest was, heeft Floris de echtscheiding dan tenslotte ook maar in Frankrijk voor de rechter gebracht en daar gemakkelijk scheiding zonder alimentatie-plicht gekregen op grond van bewezen huwelijksbedrog door Anne. Maar ook daar wordt hij niet wijzer van want die Franse scheiding wordt, wat het alimentatiegedeelte betreft, door de Nederlandse rechter dood-leuk als ongeldig beschouwd. Ondertussen is hij al een keer of veertig voor niets uit Parijs naar Nederland gekomen om te proberen zijn kinderen te zien. De studie van de twee oudste zonen is hopeloos mislukt. Ook na nieuwe processen wordt vaststelling van een bezoekrecht echter geweigerd. Het dagboek besluit dan ook met het oordeel: "Alle rechters, pleitnotities, vorderingen, beschikkingen, arresten, rekwesten, getuigenissen, verzoekschriften, sociale werkers, deurwaarders, psychologen, psychiaters, aalmoezeniers, leraren, onderwijzers, ombudsmannen, kinderrechters en rapporten van de Raad voor de Kinderbescherming zijn slechts de farizeïsche façade geweest om die naakte waarheid te verbergen dat de gescheiden vader in het huidige Nederland een wegwerpouder is geworden".

Dit opmerkelijke boek had zijn tijd tegen. Toen het uitkwam (1978) begon het feminisme de media en zelfs de grootste politieke partij van het land te beheersen. Vluchthuizen voor uitsluitend vrouwen deden de publieke opinie een tijdlang geloven dat mannen veelal bruten en vrouwen doetjes zouden zijn (in werkelijkheid zijn er praktisch evenveel hardhandige vrouwen als mannen). Een rooie vrouw riep triomfantelijk voor de beeldbuis dat zij "haar man allang bij het oud vuil had gezet". Ik weet toevallig van een Feministische steungroep waar Frank Onnens boek rondging, niet om erin te lezen dat vaders ook mensen zijn maar... om tot in detail te leren hoe elke vrouw die dat wil, haar man kan dumpen en de kinderen van hem vervreemden. Het boek is niet meer in de handel en ook tweedehands moeilijk te vinden. Vraag het op via een bibliotheek: het is een tijdsdocument.

Rob van Altena

colofon- tips & citaat- mail- links

Last Updated http://vaderseenzorg.nl/onnen.html : zie ook de andere pagina's