Lezing van Professor Hubert VAN GHIJSEGHEM over Het Ouderverstotingssyndroom/Parental Alienation Syndrome (PAS) 5 november in Namen.

Acteerkunst of redekunst , beide kwaliteiten bezit Prof van Gijseghem in volle mate. De soms eigenlijk moeilijk te verwoorden en duistere manipulaties die aan de ontwikkeling van een ouderverstotingssyndroom ten grondslag liggen worden daardoor zeer helder over het voetlicht gebracht. Een kind zie je met zijn treintje "kleine potjes hebben grote oren" spelen en dezelfde acteur speelt een seconde later, als ware het gelijktijdig, de moeder die nietsvermoedend van dit gezegde, grootmoeder inlicht over het "verderfelijke" karakter van "dat tiep", de vader. En tussen deze snelle rolwisselingen door weet van Gijseghem ook nog een verbindende opmerking te plaatsen.

Iemand die bereid is om dwars tegen de stroom in te gaan en het autoritatieve "vaderlijke" als winst durft neer te zetten tegenover het "moederlijke" gesjoemel van sommige rechters. Die durft te beweren dat de positie van Gardner ten aanzien van het genderkarakter van PAS voor een deel gekenmerkt wordt door een politiek compromis. Zo iemand heeft al deze kwaliteiten natuurlijk gewoon nodig om overeind te blijven.

Gardner probeert voet aan de grond te krijgen voor het opnemen van PAS in de prestigieuze standaard voor psychiatrische afwijkingen DSM (versie 5) daarbij kiest hij een begrijpelijke strategie om geen hele bevolkingsgroepen tegen zich in het harnas te jagen. Maar ondanks het feit dat Gardner de verdeling van vrouwen en mannen als programmeurs van deze ziekte dan maar op ongeveer de helft zet blijft de Amerikaanse vrouwenbeweging (NOW) klagen over een anti-vrouw-hetze. Waar Gardner dan weer tegenover zet dat ze de slachtoffers in hun eigen gelederen niet erkennen. Ik denk dat het hier een oud probleem betreft. Mannen die bij vrouwen in de smaak proberen te vallen bereiken dikwijls het omgekeerde.

Desalniettemin bleef het mij verbazen dat de verwachte tegenstand vanuit feministische hoek wonderlijk uitbleef in de toch volle zalen die van Gijseghem in Namen trok. Zeker waar van Gijseghem het feminisme bekritiseerde als een van de socioculturele pijlers onder het bestaan van het ouderverstotingssyndroom. Ook de bij Gardner zeer geliefde grootmoeder (Grandma's criteria tot beoordeling van de psychologische band tussen ouder en kind) moest het ontgelden als degene die in werkelijkheid dikwijls een stevig fundament legt in de paranoïde angst bij de moeder voor het "Tiep" met wie ze een kind heeft verwekt. Wat heb ik toch met die man dacht ik de hele tijd. Nu dit opschrijvend; "Grootvader! Wellicht zonder dat hij het wilde of nastreefde zag ik net dat stukje wat ik bij Gardner miste, ingevuld worden.

Uiteraard staat het de lezer dezes geheel vrij om deze waarneming als een typisch Freudiaanse therapeutische overdrachtssituatie te karakteriseren. Best. Ik had een leuke Opa, een vervreemdende moeder voor mijn eerste kind om over die rechter nog maar te zwijgen, ik ben dat "Tiep".. Mag ik dan ook terugzeggen dat in deze context overdracht een maatschappelijke betekenis heeft. En dat zelfs Gardner verdacht kan worden van een nog niet geheel verwerkte relatie met het moederdom?

Ach laat maar. Maar het was wel genieten; lachen en huilen tegelijk en een Prof die na al die uren van inspanning terecht en met recht en respect mocht verzuchten dat hij nu toch wel erg moe was zodat ik hem de volgende vraag maar per e-mail zal stellen.

Zou het echt zo zijn dat de problemen in het Canada waar hij lesgeeft zoveel minder zijn dan in Nederland, of zijn de cijfers ook daar wat verhullend. Als hier de instanties beweren dat de meeste ouders het goed weten te regelen na de scheiding gaan ze af op het aantal doorgezette conflicten. Niet op de vraag of kinderen de beide ouders zijn blijven zien (ook op lange termijn). Van het conflict wegvluchten de kinderen achterlatend is weliswaar een begrijpelijke zet, heel misschien prettig voor ouders, wellicht een opluchting voor sommige rechters, maar niet goed voor kinderen.

© Joep Zander november 2002