(voorlopig) document n.a.v. een van workshops over dit onderwerp tijdens de PvdA-conferentie van 31 mei 2001 over (her)verdeling van zorgtaken tussen vaders en moeders, ook na scheiding

Zowel in Duitsland als in de Verenigde Staten laat het resultaat van longitudinaal onderzoek zien dat slechts 1 jaar na de scheiding ongeveer 54% van de kinderen het contact verliezen met de ouder bij wie ze niet wonen. Gezien recente cijfers van het CBS in Nederland zal dit percentage in Nederland niet veel lager liggen. In de meeste van die gevallen wordt de vader-kind relatie dan voorgoed afgebroken. De onderzoeksgegevens wijzen uit dat ongeveer 30% van deze kinderen te maken krijgen met gevolgen op lange termijn. Ze hebben in hun latere leven dan problemen met het onderhouden van liefdesrelaties met partners, geworteld in een algemeen wantrouwen in de stabiliteit van menselijke relaties. Ze hebben slechtere prestaties op het persoonlijke, professionele en het sociale vlak, en zijn niet in staat om zich overeenkomstig hun intellectuele mogelijkheden te ontplooien.

Een van redenen van contactbreuk tussen de kinderen en een ouder is dat de andere ouder de liefde van de kinderen exclusief voor haar/hemzelf opeist. De manipulatie van de kinderen reikt dan veel verder dan de "normale" hoeveelheid beïnvloeding gericht tegen de vroegere partner ten tijde van de scheiding zelf.

De poging de andere ouder te kleineren en de kinderen te instrueren met de bedoeling eigen behoeftes of gevoelens van haat en woede te bevredigen, kan evengoed door vaders als door moeders gebeuren. Vaders vervreemden de kinderen op net zo slechte wijze als moeders, de slechtste situatie ontstaat wanneer kinderen worden verscheurd tussen twee ouders die elkaar kleineren.

Het onderwerp van dit artikel is de vervreemding/verstoting van 1 ouder die in vele gevallen de vader is, die dan contact verliest als de kinderen zichzelf onttrekken aan een ondraaglijk loyaliteitsconflict, door de kant van de moeder te kiezen.

We spreken hier NIET over vaders die hun kinderen misbruiken, maar over normale, liefdevolle vaders die gehecht waren aan die kinderen en een liefdevolle relatie hadden voor dat de relatie met de moeder eindigde.

Het gedrag van kinderen tijdens en na scheiding verandert. Vaak kiezen zij voor de ouder die het dichtst bij is (moeder); dit is dan de goede ouder; de andere ouder wordt gezien als aanstichter van alle kwaad.

Een scheiding brengt veel spanning, woede en teleurstelling met zich mee en deze wordt door de moeder vaak geprojecteerd op de vader.

Er zijn in dit soort situaties twee soorten reacties op de scheiding te onderscheiden. De afwijzing en bijbehorende beschadiging wordt door moeder ervaren als een bedreiging van het hele bestaan. Ze kan dit nauwelijks verdragen. Na het verlies van de man kan de vrouw het verlies van een kind er niet bij hebben Zij wil haar kind niet delen met dezelfde persoon die haar heeft afgewezen.

Daarnaast is er nog de vrouw die alles projecteert op de man. Een slechte partner is in haar ogen dus ook een slechte vader/opvoeder. Zij wil haar kind beschermen tegen zo'n slechte man die haar zoveel onrecht heeft aangedaan. De achtergebleven ouder kan de partnerrol en de rol als ouder die de andere ouder speelt niet van elkaar scheiden.

Ouders moeten dus leren om de verschillende rollen die zij t.o.v. elkaar en t.o.v. het kind spelen los te koppelen.

De rol van het kind is in deze situatie zeer moeilijk. Ten eerste wil het alle partijen behagen en door een natuurlijke liefde die het voor beide ouders voelt zal het geen van beiden afvallen. Daarnaast heeft een kind dat inmiddels bij een van de ouders woont geen keuzemogelijkheid. Kinderen weten dat ze afhankelijk zijn van hun verzorger en zullen zich daar dan ook naar gedragen.

Probleem van de meeste ouders is dat ze weliswaar gescheiden zijn maar geestelijk nog niet los van elkaar zijn.

Zaken die de vervreemding/verstoting kunnen beïnvloeden

• situatie van vechtscheiding
• er was voor de scheiding al sprake van heftige problematiek.
• Veel ouders komen zelf uit 1-oudergezin en daaruit komt ook de angst om mensen te verliezen
• Het kind speelt vaak al een rol in het conflict voor de scheiding.
• Advocaten (en andere betrokken partijen) spelen door hun vechtersmentaliteit vaak een schadelijke rol.
• Hoe beleven de kinderen de scheiding? Het kind voelt zich door de vader vaak verlaten.
• Hertrouwen van ouder kan de afgunst/woede van het kind weer aanwakkeren.

Gedrag van verstotingskinderen:

• Kinderen laten openlijk hun haat/woede t.o.v. hun andere ouder zien, welke gevoelens echter niet gebaseerd zijn op hun persoonlijke ervaring met die ouder
• Ze weigeren contact met hun andere ouder
• Ze gebruiken onduidelijke argumenten waarom ze de andere ouder haten
• Ze praten openlijk tegen iedereen over wat de andere ouder in hun ogen fout doet.
• Wat de andere ouder ook doet… het is altijd fout
• Ze praten enkel positief over de ouder bij wie ze wonen
• Gedurende gesprekken komt alles er geoefend en voorgeprogrammeerd uit
• De verhalen die de kinderen vertellen kloppen niet, worden opgeblazen of verzonnen
• Kinderen haten niet alleen hun vader maar de vrienden, kennissen, familieleden, hobby's en alles wat maar in verband kan worden gebracht met die vader

De beste ouder is de ouder die ziet dat een kind beide ouders nodig heeft en zich over de persoonlijke problemen met de andere ouder heen zet

Hoe ouders zich uitlaten en gedragen in het bijzijn van het kind m.b.t. de andere ouder.

• moeder laat het kind denken dat de vader een gevaarlijke partij is (‘hier heb je een kwartje… je kunt me altijd bellen').
• Moeder ziet het nut van een tweede ouder niet in
• Het kind mag beslissen wanneer ze hun eigen vader willen zien
• Moeder overdrijft de tekortkomingen van de vader
• Alles wat vader doet is slecht, van hobby's tot vrienden en tot werk
• Alle herinneringen aan vader worden uit huis gehaald
• Brieven, kaarten en pakjes worden niet doorgestuurd
• Beschuldigingen/verdachtmakingen in verband met incest en mishandeling worden ingezet
• Telefoonterreur; moeder belt kind wanneer deze bij vader is.
• Telkens een excuus bedenken op de dag dat vader het kind bij zich behoort te hebben
• Na ieder bezoekje aan vader wordt het kind onderworpen aan een kruisverhoor

Gedrag van verstoten ouder:

• vader wordt te strenge vader doordat hij al zijn opvoedingsideeën in twee uur per twee weken moet stoppen
• vader draait door in het doen van leuke dingen terwijl het belangrijk is dat de kinderen met hun vader ook heel gewone alledaagse dingen doen.
• Er is vaak sprake van wegloopgedrag, nog overgehouden ui de tijd van de ellende tijdens het huwelijk
• Hij voelt zich aangevallen door de afwijzing van het kind en wijst vervolgens in zijn kwaadheid het kind zelf af.
• Hij stelt zijn eigen benodigdheden centraal en niet die van het kind

Oplossing:

• vroegtijdig voorkomen
• goede professionele begeleiding zoeken
• duidelijke uitspraken en afspraken bij de rechtbank

Voor andere partijen is het zeer belangrijk om goed te luisteren, en niet op zoek te gaan naar wie van ex-partners gelijk heeft. De twee partijen hebben zoveel met elkaar meegemaakt en hebben zodanig tegengestelde percepties over wat er gebeurd is en wat er gebeurt, dat dit ook al daarom weinig zin heeft.

Lange termijn gevolgen voor het kind:

• psychologische klachten (angst, depressie, agressie, psychosomatische reacties, etc.)
• verminderd gevoel van eigenwaarde
• verliezen van contact met eigen gevoelens
• verminderde prestatie op intellectueel gebied
• gebrekkige sociale ontwikkeling

Steeds meer onderzoek wordt gedaan naar de gevolgen voor het kind. De gevolgen voor de verstoten ouder moeten echter niet ondergesneeuwd raken. Aan deze partij moet meer aandacht worden besteed. Onderzoek in Duitsland heeft uitgewezen dat onder deze vaders veel medische klachten, auto ongelukken en zelfmoorden (of pogingen daartoe) voorkomen.

Tot aan de nieuwe wet van januari 98 het desorganisatiemodel heersend. Thans gaat het om het recht van de kinderen en de plicht van de ouders om een doorgaande relatie tussen beide ouders en hun kinderen mogelijk te maken.

Het gaat om de reorganisatie van het gezin. De vraag is NIET "of" er contact is tussen het kind en de ouder die elders woont, maar HOE het contact tot stand kan worden gebracht en verzekerd indien nodig kan worden geforceerd tegen de wil van de ouder die de dagelijkse zorg heeft.

Het is niet langer nodig om te zoeken naar de beste ouder. De beste ouder is simpelweg de ouder die helpt het kind de relatie met de andere ouder te bestendigen en uitdrukkelijk toelaat dat het kind van de andere ouder houdt, precies zoals voor de scheiding.

De instellingen zouden vanaf het allereerste contact duidelijk moeten maken aan de programmerende ouder die bijdraagt aan de vervreemding van het kind van zijn andere ouder, dat hij/zij daarmee de rechten van het kind alsook de rechten van de andere ouder schendt.

Voorts zouden rechters bedoelde rechten moeten waarborgen.

inhoudsopgave colofon tips & citaat mail links