De persoonlijke site van Joep Zander dossier publikaties Joep Zander Man: Beeld, beeldvervorming, beeldomvorming en verbeelding

5 maart 2001 eindversie 3. Dit is een artikel dat zou worden gepubliceerd, zou worden betaald, dat voorbereid was in een zogeheten mannengroep. De manier waarop de gordijnen werden gesloten, dit stuk niet gepubliceerd is/was tekenend voor de situatie waarin mannen zichzelf gevangen houden.



Man Beeld Zorg


Pleidooi voor een onafhankelijk onderzoek naar de beeldvorming rond zorgend vaderschap


"Onze wet  en regelgeving is nog doordrenkt van een moederschapsideologie. De vrouw wordt voortdurend aangesproken als moeder, de man maar zelden als vader. Dat moet veranderen." Greetje den Ouden Dekkers; de laatste voorzitster van emancipatieraad in de Volkskrant van 19 4 1997


definities en kadering.


Onderzoek naar beeldvorming rond zorgende mannen is er weinig. De beeldvorming van de zorg werd dikwijls bepaald door antwoorden van vrouwen over hun eigen situatie. Onderzoek naar vaderschap gebeurde vaak door vrouwen, wat de ontwikkeling van een zelfstandig genderspecifiek beeld belemmerde. Een mannelijke voorbeeldwerking kon zo niet bestaan.


Vaderschap wordt vaak negatief ingekleurd, vanuit vaders maar vooral vanuit de maatschappij, gemaskeerd door oppervlakkige (reclame) pogingen om mannen te verleiden tot meer zorgtaken.

De beeldvorming rond vaderschap is voor een deel -analoog- aan die van zorgende mannen in algemenere zin. Zo beschrijft Farell1 dat ook bij onderzoek naar vrijwilligerstaken in de samenleving het aandeel van mannen gemaskeerd wordt door ongelijkwaardige definiëringen van vrouwelijke en mannelijke zorgtaken.


Deze beeldvervorming heeft een basis in het feit dat vaderschap maatschappelijk dominant gedefinieerd wordt als een niet-emotionele biologische en juridische betrokkenheid van vaders op kinderen2. Het is een kernprobleem van mannelijke zorg dat noch de maatschappij noch zijzelf ten volle de emotionele betrokkenheid tot maatstaf willen of kunnen nemen zodat voor vaders het pleonasme "Zorgende vader" moest worden uitgevonden.


Het begrip zorg is zowel verbonden aan de aard als de kwaliteit van menselijke bezigheden gericht op de behoefte van anderen. Dit betekent dat zorg niet perse wat anders is dan werk3 als het werk maar gekwalificeerd is naar een zorgende houding. In die betekenis kan ook routineuze arbeid als strijken of lopendebandwerk onder bepaalde condities als zorg worden geclassificeerd.


Probleemstelling



Negatieve beeldvorming rond zorgende mannen is niet stimulerend voor de uitbreiding van zorgtaken van mannen. Zorgende emotionele betrokkenheid vereist lef.

Mannen die zorgen blijken vaak te worden neergezet als mensen die niet aan de norm voldoen en daarom het onderspit delven4, en daarom naarmate ze meer huiselijke zorgtaken uitvoeren meer als van "loser" te worden neergezet5. Met name de beeldvorming van de voorhoede is slecht wat negatief kan werken op het peloton. Uiteindelijk vertaalt ook dit maatschappelijk vooroordeel zich in een door het juridische systeem (dat daar juist tegen zou moeten hoeden) gedragen vooroordeel waar zorgende mannen onder lijden.


Hoewel in het begin van de 19de eeuw als een verworvenheid gezien, wordt het nu terecht als een probleem ervaren dat mannen weinig thuis zijn om in direct contact met hun kinderen voor ze te zorgen. Trendsettende ouders blijken echter slechts in de helft van de gevallen het door hun gekozen ouderschapsarrangement te realiseren6 . Traditionalisme overheerst.


Er bestaan rechtbankformulieren waarop vaders bij voorbaat, voorgedrukt de zorg over hun kinderen niet kunnen krijgen. Vaders worden desnoods in de gevangenis gestopt (gegijzeld) vanwege hun emotionele betrokkenheid op hun kinderen. In Amerika werd onlangs een website geopend waarop vaders met foto en al als "honden" worden aangeduid omdat ze hun alimentatie niet meer kunnen betalen. In Nederland kun je als vader worden neergeschoten om vervolgens te moeten aanzien dat juist de dader maatschappelijk en juridisch wordt beschermd omdat het de moeder van je kinderen is.


Mannen houden dit ook zelf deels in stand. Mannen zijn van oudsher niet erg geneigd hun problemen te benoemen, nog minder ze collectief te benoemen en al helemaal niet om emotionele problematiseringen als 'handle' te gebruiken7 . We zouden meer lef moeten hebben en ervaringen benoemen zonder angst om door seksegenoten als slap, slachtofferachtig te worden afgeschilderd. Mannen verwarren veelal objectief slachtofferschap met slachtofferisme, alsof ze zich daarin nog een keer duidelijk moeten onderscheiden van vrouwen, die hun slachtofferschap beter profileren. Zelfs in de totstandkoming van dit artikel hebben deze mechanismen een rol gespeeld. Er is, voor mannen, lef nodig om die werkelijkheid onder ogen te zien en objectief slachtofferschap niet te devalueren tot iets dat je "Als een man draagt"


Om de zorgposities en de daarmee samenhangende beeldvorming in kaart te brengen kies ik voor een systeembenadering. Ik beschouw een geheel van interacties (dynamisch rollenmodel) en dus niet een probleem dat slechts door een of enkele actoren in stand wordt gehouden.


Om een goed inzicht te krijgen in de werking van de mechanismen die mannen op de plaats houden waartoe ze voorbestemd lijken is het van belang een inzicht te krijgen in diverse zorgpraktijken van vaders en rolposities gedifferentieerd te benaderen. Er zijn vaders met lef in voorhoedeposities die daarvoor veel weerstanden moesten overwinnen. Er zijn mannen die het wel zo comfortabel vinden zich conform de maatschappelijke voorbestemming te beperken tot het werken buitenshuis. Voor de benadering van hun interactie heb ik eerder het dynamisch rollenmodel ontwikkeld. In veel literatuur zijn vergelijkbare indelingen gebruikt8. Een globale korte kenschets:


A. De zorgverdeling is roldoorbrekend, en lijkt stabiel. Voorbeeldwerking mogelijk.

B. De zorgverdeling is roldoorbrekend, de situatie is instabiel. Mogelijke negatieve voorbeeldwerking.

C. De situatie is traditioneel maar met een redelijke rol voor de vader. Mogelijke beeldvervorming door onderschatting rol.

D. Er is een betrokken vader met een marginale rol. In beeld als subject van verandering.

E. De vader is in het geheel niet betrokken. Door beeldvervorming overschatte groep


Er is sprake van een, voor elke rolsituatie specifieke wisselwerking tussen de weerstanden van de man zelf, zijn directe omgeving (moeder, kinderen etc) en de maatschappelijke context. Ook is er een dynamische en dus veranderbare interactie en uitwisseling tussen de rolsituaties.


Onlangs hield het dagblad Trouw9 een onderzoek waaruit bleek dat vaders die status ontlenen aan hun werk door jongeren meer gewaardeerd worden. Jongeren zijn bij uitstek de groep waar de maatschappelijke beeldvorming een directe werking heeft. De onderzochte leeftijdsgroep profileert zich niet graag met sterk recessieve opvattingen. De noodzaak tot statusverhoging van de zorgende man blijkt pregnant.


Er bestaan flinke verschillen tussen mannen die meer aandacht willen voor de zorg en de vrouwenbeweging over wat mannen nodig hebben om meer aandacht aan zorgtaken te kunnen besteden. De vrouwenbeweging denkt aan een keuze tussen dwang, verleiding of overtuigen10 en mannen denken eerder aan toestaan, respecteren en ondersteunen. Aangezien bijna alle onderzoeken11 erop wijzen dat mannen wel willen en ze precies zoveel op zich nemen als vrouwen dat toelaten ontbreekt het vooral aan iemand die dwingt verleidt of overtuigt. De vrouwelijke set lijkt echter in de beeldvorming een grote rol te spelen


In veel literatuur12 is opgemerkt dat er sprake is van ongelijke behandeling van mannen en vrouwen in zorgsituaties. Discriminatie speelt mogelijk een rol als drager van negatieve voorbeeldwerking. Discriminatie is niet alleen beledigend, discriminatie is vooral erg omdat het oproept wat het vooronderstelt. In het kader van deze negatieve voorbeeldwerking getuigt het van veel lef dat mannen steeds meer gaan zorgen. Het specifieke karakter van discriminatie als onderdeel van het interactieproces in het hele systeem maakt dat dit speciale aandacht en onderzoek verdient.


onderzoek


Een onderzoek zou het volgende moeten behelzen:

1. Het uitwerken van de samenhang tussen discriminatie en de vorming van zelfbeelden en maatschappelijke beelden ten aanzien van vaderschap en ouderschap aan de hand van het in bovenstaande geschetste model.

2. Een inventarisatie van bekende gedocumenteerde negatieve beeldvorming. Voor een startpunt verwijs ik naar de genoemde literatuur ( oa. Burgess, Zander/v.Altena, Farell).

3. Een actieve exploratie van het terrein waarbij ook nieuwe elementen van negatieve beeldvorming aan de orde kunnen komen.


Het onderzoek zal naast objectieve exploratie van feiten en bevindingen ook zelf de status van het issue moeten verhogen. Zo helpt het onderzoek reeds beeldomvorming te plegen en kunnen de barrières al worden geslecht. Deze uitstraling wordt gerealiseerd als het onderzoek zelf met net zoveel lef zal plaatsvindt als mannen moeten hebben die willen zorgen. Het onderzoek moet zelf een voorbeeld zijn. Er zal moeten worden gekozen voor een onderzoeksgroep en een begeleidingsgroep die niet laf is maar léf heeft, zodat zorgende mannen weer gehoord en gezien worden.


Op een aantal plekken is recentelijk al de wens te kennen gegeven tot dergelijk onderzoek te komen (Raad voor de Kinderbescherming). In de Eerste kamer is in 1997 de volgende opmerking gemaakt: "Het blijkt dat de raad het belang van de moeder zwaarder laat wegen dan het belang van de vader. Hun advisering lijkt daardoor uiterst partijdig, waarbij de rapportage vaak te wensen over laat..?"13

De al enige tijd geleden door Bönnekamp14 aangetoonde juridische discriminatie van minder traditionele arrangementen wordt noch bevestigd noch ontkend door recenter jurimetrisch onderzoek15.


Nieuw gericht onderzoek zal mogelijk extra bevoegdheden m.b.t inzage van dossiers, correspondentie en beleidsstukken noodzakelijk maken. Dit zal niet zonder slag of stoot gebeuren. Eerst zal moeten worden blootgelegd op welke grenzen en tegenwerking het onderzoek stuit. Van daaruit kan worden gewerkt aan nieuwe bevoegdheden of kunnen gefrustreerde grondrechten (openbaarheid van rechterlijke uitspraken) weer nieuw leven in worden geblazen. Het feit dat op het gebied van de rechtelijke en sociologische beschrijving van menselijke verhoudingen aan waarheidsvinding is verketterd16 stelt zware eisen aan het onderzoek.


concluderend


Ik maakte een aantal initiële opmerkingen over de noodzaak van onderzoek naar en gericht op de beeldvorming van zorgende mannen. Hoewel in toenemende mate kritiek van schrijfsters17 op de geringe bereidheid van vrouwen om de macht in het huishouden los te laten werd gepubliceerd moesten mannen er hun mond over houden. Vooral als het erop aan kwam te constateren dat er niet alleen een tegenwerking bestaat van moeders maar dat die tegenwerking dikwijls ook is geïnstitutionaliseerd en tot een vorm van politiek correcte repressie is verheven lijkt de grens bereikt. Het "kanten gordijn" (Farell ) wordt neergelaten waar mannen zelf het lef hebben het heft in eigen handen te nemen. Dat is wél precies wat mannen zullen moeten gaan doen. Een onderzoek naar de beeldvorming rond vaders in een aantal specifieke zorgposities zal ze mede de gelegenheid geven de problemen in die positionering te overwinnen.
Joep Zander







1 ... Farell "Women can't hear what men don't say

2 ... Joep Zander Trouw mei 2000

3 ... Jack v.d. Loo Opzij 1996, Joep Zander AD 1997

4 ... (Burgess, Bonnekamp, Zander/v. Altena 1999)

5 ... ­duits onderzoek

6 ... Lisette Thooft 1995

7 ... Duindam 1993

8 ... Doornenbal, v. Schooten, Ponjaert-Kristoffersen

9 ... Trouw december 2000

10 . congress vrouwenalliantie

11 ... Oa. Duindam

12 . Zander van Altena burgess

>13 Senator Vrisekoop D66 bij de behandeling van wetsvoorstel 23714 13 mei 1997

>14 Bönnekamp

>15 Combrink

>16 brief minister aan ombudsman

17  (zie bv Forna, Thooft, Badinter, Burgess)


tegenvoetsporen acties van mij mail mij zoek op deze site ik vader klik hier voor dossier publikaties Joep Zander vaders en zorg positieve linken internetkunstdossier van Joep Zander internetkunstdossier van Joep Zander homepage Joep Zander
klik hier! >>
joepzander.nl